विद्यालय भनेको सिक्ने र बढ्ने ठाउँ हो। तर धेरै बच्चाहरूका लागि यो डर, अपमान र तनावको केन्द्र बनेको हुन्छ, किनकि उनीहरू ‘बुलिङ’ अर्थात् दुर्व्यवहारको शिकार भइरहेका हुन्छन्। यो अवस्था धेरै अभिभावकले चिन्न सक्दैनन्, वा चिने पनि हल्का रूपमा लिन्छन्। तर  यसले बच्चाको आत्मबल, पढाइ र भविष्य नै असरमा पर्न सक्छ।
बुलिङ भनेको के हो?
बुलिङ भन्नाले बारम्बार र नियोजित रूपमा कसैलाई दुःख दिने, डराउने, होच्याउने, हप्काउने, गाली गर्ने वा सामाजिक रूपमा अलग गर्ने कामलाई जनाउँछ। यो स्कुल, ट्युसन सेन्टर, घर नजिकको खेलमैदान वा आजभोलि बढ्दै गएको अनलाइन माध्यम (cyber bullying) मार्फत पनि हुन सक्छ।
बुलिङका प्रकारहरू

1. शारीरिक: धक्का दिने, पिट्ने
2. मौखिक: गाली, नाम बिगारेर बोल्ने, जातीय वा शारीरिक अपमान गर्ने
3. सामाजिक: समूहबाट निकाल्ने, अरूलाई कुरा लगाएर टाढा पार्ने
4. साइबर: मोबाइल वा इन्टरनेटमार्फत अपमानजनक सन्देश पठाउने, फोटो शेयर गर्ने

बच्चा पीडित भएको कसरी थाहा पाउने?
बच्चाहरू सधैं आफ्नो पीडा भन्न सक्दैनन्। उनीहरूको व्यवहार परिवर्तनबाट हामीले बुझ्नुपर्ने हुन्छ। यस्ता लक्षणहरू देखापरेमा सजग हुनुहोस्:

1. विद्यालय जान अनिच्छा
2. लगातार पेट दुख्ने, टाउको दुख्ने जस्ता बहाना बनाउने
3. एक्लै बस्ने, मन खिन्न हुने
4. निद्रामा समस्या, डर लाग्ने सपना
5. मोबाइल चलाउन डराउने वा अचानक डिलिट गर्ने बानीशारीरिक चोटपटक तर कारण नखुलाउने

बुलिङ गर्ने बच्चाको विशेषता
बुलिङ गर्ने बच्चा पनि पीडित हुन सक्छ — कतिपय घरमा उसले नै दुर्व्यवहार देखेको हुन्छ। यस्ता बच्चा:

• अरूलाई नियन्त्रण गर्न खोज्छ
• बारम्बार गाली, हप्काइ प्रयोग गर्छ
• आफूलाई अरूभन्दा माथि देखाउन खोज्छ
• रिस, आक्रोश नियन्त्रण गर्न सक्दैन

अभिभावकको भूमिका
बच्चाको सुरक्षाका लागि अभिभावकको नजर र साथ निकै महत्वपूर्ण हुन्छ:

• खुला संवाद राखौं: बच्चासँग दिनहुँ के भयो भनेर सोध्ने बानी बसालौं। तर डर देखाएर होइन, विश्वास दिलाएर।
• सुनौं, दोष नथोपारौं: ‘तैले के गरिस् होला?’ भनेर होइन, ‘के भयो? मसँग भन न’ भनेर।
• विद्यालयसँग कुरा गरौं: शिक्षक वा प्रशासनसँग खुला रूपमा कुरा गरौं। बच्चा सुरक्षित महसुस गर्छ कि गर्दैन बुझौं।
• आवश्यक परेमा परामर्श लिनुहोस्: बाल मनोवैज्ञानिक वा काउन्सिलरको सहयोग लिन डराउनु हुँदैन।

विद्यालयको भूमिका

• विद्यालयमा Anti-Bullying Policy अनिवार्य हुनु पर्छ।
• शिक्षक र स्टाफलाई यस्ता घटना चिन्न तालिम दिनुपर्छ।
• बच्चाहरूलाई सहानुभूति र समझदारी सिकाउने कक्षा राख्न सकिन्छ।
• काउन्सिलिङ सेवा सहज र गोप्य रुपमा उपलब्ध गराइनु पर्छ।   

सामाजिक सीप विकास गर्नु आवश्यक

बच्चालाई अरूसँग मिलेर काम गर्न सिकाउने, आत्म-सम्मान विकास गराउने, भावनालाई व्यक्त गर्न प्रोत्साहन गर्ने कार्यक्रमहरूले बच्चा बलियो बन्ने गर्छ।

निष्कर्ष:
बच्चाको मुस्कानमुनि लुकेको पीडा बुझ्न सक्नु नै राम्रो अभिभावकत्व हो। बुलिङ एउटा गम्भीर विषय हो जुन बुझेर, साथ दिएर र सही कदम चालेमा समाधान गर्न सकिन्छ। सबै बच्चाले सम्मान, सुरक्षाको भावना र आत्म-विश्वासयुक्त वातावरणमा हुर्कने अधिकार राख्छन् — यो सुनिश्चित गर्नु हाम्रै जिम्मेवारी हो।